همو دیالیز روشی است برای پالایش خون در خارج از بدن و تصفیه کردن خون از مواد سمی مانند اوره، کراتین و آمونیاک در زمانی که کلیه ها در وضعیت نارسائی قرار می گیرند.
خارج کردن مواد اضافی از بدن و ثبات مایعات داخلی بدن از سموم می باشد، دستگاه دیالیز در حقیقت کار کلیه را بصورت مصنوعی انجام می دهد وظیفه طبیعی کلیه این است که خون تصفیه و مواد سمی اضافه را از طریق ادرار دفع و برقراری تعادل بین مایعات بدن را انجا می دهد زیرا کمبود مایعات سبب گیجی و اغماء بخصوص در افراد مسن و زیادی مایعات سبب تهوع و استفراغ می شود. وظیفه دیگر کلیه حفظ تعادل یون های بدن و سرانجام حفظ PH خون می باشد.
در همودیالیز خون از میان یک فیلتر مخصوص که مواد زائد و مایعات اضافی را جدا کرده بتدریج از بدن خارج می شود و خون پاک شده را مجددا به بدن بر می گرداند؛ یکی از کارهای همودیالیز گرفتن آب اضافه و آزاد بدن است، یعنی آبی که بیمار در طول روز نوشیده و به علت نارسایی کلیه قادر به خروج آن از طریق ادرار نیست و از طریق فیلتر در دیالیز خارج می کند.
روش های درمان نارسایی کلیه
سه روش برای درمان نارسایی کلیه وجود دارد.
۱- پیوند کلیه
۲- دیالیز صفاقی
٣- همودیالیز
اولین بار دیالیز در سال ۱۹۴۵ توسط ویلیم كولف بر روی زنی ۶۷ ساله که دچار كما شده بود انجام گرفت و پس از ۱۱ ساعت بیمار به هوش آمد اما از سال ۱۹۶۰ بعنوان یک درمان واقعی برای نارسائی های کلیه مورد استفاده قرار گرفت.
تجویز دیالیز باید از طریق پزشک نفرولوژیست باشد تا تعداد جلسات در هر هفته و نوع فیلتر دیالیز و محلول را مشخص کند.
به سه طریق دسترسی به خون وجود دارد از طریق سیاهرگ، فیستول و گرافت که بنابر شرایط بیمار و وضعیت رگ ها و نوع نارسائی کلیه یکی از این سه روش انتخاب می شود.
از طریق سیاهرگ که همان روش سی وی پی است
روش دیگر روش فیستول شریانی است که خطر کمتری جهت عفونت زائی وجود دارد و بهترین روش در بهبود دیالیز می باشد؛ البته در کنار این روش عوارضی هم وجود دارد که یکی از آنها از بین رفتن دیواره سیاهرگ بدلیل سوراخ شدن پی در پی توسط سوزن است.
روش گرافت همانند فیستول است با این تفاوت بجای بخیه زدن در دیواره سرخرگ و سیاهرگ از یک گرافت استفاده می شود.
معمولا دیالیز به سه صورت انجام می شود:
- بصورت همودیالیز سنتی
- روزانه و شبانه
در روش سنتی سه بار در هفته و هر بار ۲ الی ۳ ساعت و در روش روزانه که خود بیمار توسط دستگاه در منزل صورت می گیرد، به مدت کوتاه و شش روز در هفته صورت می گیرد و یا روش شبانه که همانند روش دیالیز سنتی است.
هر هفته سه شب به ماشین دیالیز برای پالایش متصل می شود و پس از اتمام دیالیز به دلیل گرفتن مواد زائد از بیمار حتما وزن بیمار کم میشود.
ابزار اصلی همودیالیز غیر از ماشین همودیالیز، ست ياصافی همودیالیز است.
ست همودیالیز لوله ای است که دارای چهار دریچه می باشد. دو دریچه با خون و دو دریچه با محلول در تماس است و جنس آن از سلولز مصنوعی است به طور کلی لوله های رابط دیالیز لوله هائی هستند که ارتباط بین بیمار، صافی و ماشین دیالیز از طریق سوزن فیستولا برقرار می کند.
محلول دیالیز شامل سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلر، بی کربنات و دکستروز است. محلول دیالیز تقریبا شبیه به ترکیب پلاسمای طبیعی خون است. ماشین دیالیز شامل سیستم انتقال خون، سیستم انتقال محلول دیالیز و صافی دیالیزور و واحد مبادله کننده می باشد.
بیمار در طول همودیالیز در معرض ورود حدود ۱۲۰ لیتر آب قرار می گیرد. استفاده آب خالص برای دیالیز از اهمیت زیادی برخودار است گرچه پرده یا غشاء دیالیزور بطور طبیعی ۹۰ درصد آلودگی آب را خارج می کند.
پس از هر عمل دیالیز، ماشین باید بوسیله آب ۹۶ درجه حرارت شستشو شود به این عمل، شستشوی حرارتی می گویند یا می توان از طریق مواد شیمیایی ماشین را شستشو داد. نکته قابل توجه اینکه به تعداد ماشین دیالیز باید مخزن ذخیره آب با حجم مناسب حداقل یک شیفت کاری در مواقع قطع آب پیش بینی نمود.
در پروسه دیالیز ممکن است برخی از بیماری های خونی منتقل شوند و بیماری هایی از قبیل هپاتیت بخصوص هپاتیت B و C انتقال یابند. بهتر است بیمار و پرسنل در مقابل این بیماری واکسینه شوند، ایدز و آنفولانزا از دیگر مواردی است که باید به آن توجه داشت و بهتر است بیمار واکسینه شود.
امروزه جدیدترین ماشین های دیالیز مجهز به بالاترین سطح سیستم کامپیوتری هستند و به طور پیوسته پارامترهای حیاتی از جمله سرعت جریان خون، محلول دیالیز، فشار خون، ضربان قلب، هدایت الکتریکی محلول دیالیز، دما، PH خون و سایر عوامل را مانیتور می کند و اگر هر یک از این پارامترها از حد نرمال خارج شود، تکنسین دیالیز را مطلع و در مواقع اضطراری دیالیز به طور خودکار متوقف می شود و بدین ترتیب ایمنی بیمار تضمین می شود.
برگرفته از کتاب: آشنایی با دستگاه های پزشکی
نویسنده: محمد سرشار
نظرات کاربران