سونوگرافی از دو کلمه ی لاتین Sound به معنی صدا و ultra به معنای ماورا گرفته شده است، برای اولین بار فرانسیس گالتون در قرن ۱۹ پی به امواج فراصوت برد و در جنگ جهانی اول جهت پیدا کردن مسیر کشتی ها از آن بهره برداری می شد و این امر در جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید برای اولین بار در سال ۱۹۳۷ از امواج فراصوت در پزشکی مورد استفاده قرار گرفت.
گرچه از امواج اولتراسوند ابتدا برای مشخص کردن خط وسط مغز استفاده شد؛ اما هم اکنون به یک روش تشخیصی و درمانی مهم در آمده است و امروزه انواع نسل دستگاه های تولید اولتراسوند تحول عظیمی در تشخیص و درمان علم پزشکی به وجود آورده است.
امواج فراصوت بالاتر از حد شنوایی انسان است زیرا انسان می تواند امواج بین ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز را بشنود؛ حال آن که فرکانس مورد استفاده در سونوگرافی بین ۱ تا ۱۵ مگاهرتز می باشد (هرمگاهرتز ۱۰۰۰ کیلو هرتز) در روش تصویربرداری با اشعه ایکس و رادیوگرافی و سی تی اسکن بدن تحت تاثیر تابش مقدار معینی از اشعه یونیزه قرار می گیرد که اگر از اندازه معینی بگذرد احتمالا برای بدن ضرر دارد.
اما در سونو گرافی از هیچ اشعه مضری استفاده نمی شود زیرا امواج فراصوتی از جنس صداست ولی به علت بالا بودن فرکانس قابل شنیدن نیست و این صدا در برخورد با موانع منعکس می شود.
در سونوگرافی اغلب بافت های نرم مشاهده و بررسی می شود و سونوگرافی این قابلیت را دارد که بتواند اندام ها را در حال حرکت و فعالیت نمایش دهد. سونوگرافی داپلر میزان و سرعت جریان خون را در وریدها و شریان ها نشان می دهد.
انتقال امواج از طریق پروب به دستگاه صورت می گیرد، پروپ سونوگرافی از کریستال کوارتز ساخته شده است این ماده می تواند انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی و بالعکس تبدیل و مورد استفاده قرار دهد. هر چقدر فرکانس موج اولتراسوند افزایش یابد، وضوح و روشنایی تصویر افزایش می یابد و در فرکانس پایین کیفیت تصویر پایین ولی در عمق بیشتری نفوذ می کند، به همین سبب در فرکانس بالا تصویر وضوح بهتری دارد اما در عمق کمتری نفوذ می کند، به همین دلیل برای بررسی کبد و کلیه از پروپ ۳ / ۵ و برای سونو گرافی سینه پروپ ۵/۷ مگاهرتز مورد نیاز است.
سونوگرافی امکان دارد به صورت دو بعدی، سه بعدی و چهار بعدی باشد. در تصاویر سه بعدی و چهار بعدی جزئیات کاملتر و روشن تر از ناهنجاری داه شده می شود.
پروب کانوکس CONVEX با 3.5 مگاهرتز و پروب لینر با 7.5 مگاهرتز بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. درسونوگرافی سه نوع پروپ مورد استفاده قرار می گیرد به نامهای پروپ خطی، پروپ محدب و پروپ حفره ای می باشد.
پروب خطی، چهار گوش می باشد و در نتیجه میدان دید از نظر شکل مربعی است.
پروب محدب برای دیدن فضاهای بین دنده ای می باشد.
پروپ حفره ای برای بررسی حفره های داخل بدن می باشد.
سونوگرافی پیشرفته داپلر به خوبی می تواند لخته شدن خون انسداد شریان یا ورم عروق یا کاهش گردش خون را به خوب مشخص کند.
یکی از خطرات فرا صوت سوختگی است؛ اگر امواج در یک مکان ثابت باشد احتمالا باعث سوختگی می گردد به همین سبب پروپ در دست پزشک معالج در حین معاینه در حال چرخش است.
سونوگرافی در بخش زنان و زایمان، جهت بررسی قلب جنین و اندازه گیری قطر سر جنین یا تومورهای پستان و در بیماری های مغز و اعصاب جهت تومورهای مغزی و خونریزی و در بیماری های کبدی مانند کیست و آبسه و… مورد بهره برداری قرار می گیرد. استفاده طولانی مدت از امواج اولتراسوند با شدت خیلی بالا احتمال پارگی در رشته ی DNA را افزایش می دهد.
برگرفته از کتاب: آشنایی با دستگاه های پزشکی
نویسنده: محمد سرشار
نظرات کاربران