سنجش تراکم استخوان BMD که مخفف کلمات BONE MIERAL DENSITO METRY می باشد. از بدو تشکیل جنین کلسیم به تدریج در استخوان ها رسوب می کند و در سن ۲۰ سالگی تراکم بیشتری در استخوان بوجود می آید. تقریبا در ۳۰ تا ۳۵ سالگی تراکم استخوان به بیشترین حد خود می رسد. اما از ۵۰ سالگی به بعد استخوان ها به تدریج رو به پوکی می رود و به همین دلیل مراجعه بانوان از سن ۶۵ سالگی و مردان از ۷۰ سالگی جهت بررسی تراکم استخوانی و جلوگیری از خطرات احتمالی بسیار معقولانه به نظر می رسد.
رادیوگرافی موقعی می تواند مقدار تراکم استخوانی را سنجش و آن را نمودار کند که بیش از ۳۰ درصد توده استخوانی از بین رفته باشد بنابراین رادیوگرافی نمی تواند به طور مطمئن و دقیق از تراکم استخوانی معیار و سنجشی به دست دهد. مطمئن ترین روش بررسی تراکم استخوانی استفاده از اشعه ایکس توسط دانسیتومتری می باشد. با توجه به مقدار اشعه کم ضرری برای بدن ندارد رایج ترین این روش DEXA می باشد.
این روش مخفف XREY ABSORPION DUAL ENERGY می باشد. این دستگاه اشعه ایکس را به سمت استخوان مورد نظر فرستاده، مقداری از اشعه جذب استخوان می شود. هر چقدر تراکم استخوان تراکم بیشتری داشته باشد مقدار بیشتری از اشعه را جذب می کند و اشعه برگشت شده توسط دتکتور (DETECTOR) به کامپیوتر انتقال داده می شود تا میزان تراکم استخوان سنجش شود.
دو نوع اسکنر یا سنجش تراکم استخوان صورت می گیرد؛ اسکن مرکزی که ستون فقرات، مهره و لگن را مورد بررسی قرار می دهد که به آن CENTER DEVICE می گویند. یا سنجش تراکم استخوان فرعی و موضعی که تراکم استخوان مچ دست، پا و انگشتان را بررسی می کند که به آن PERPHERAL می گویند.
در اسکنر مرکزی که از ستون فقرات و مهره ولگن تست گرفته می شود. بیمار بر روی تخت بدون حرکت قرار می گیرد و منبع اشعه به سمت استخوان هدف تابیده می شود و بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز است تا این سنجش انجام شود.
حافظه اسکنر دیجیتالی و توسط کمپانی سازنده با جدیدترین برنامه های پزشکی تدوین گشته است و کاربر به راحتی می تواند با آموزشی که از قبل دریافت نموده، بیمار را رهبری کند. هر زمانی که شرکت سازنده به فرآیند جدید پزشکی دست یابد، فراخوانی برای بروز رسانی حافظه آن انجام می گیرد.
متاسفانه پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد و در هنگام کوچک ترین صدمه خوردن یا افتادن فرد دچار شکستگی می شود. زیرا وقتی که استخوان مواد معدنی خود را از دست می دهد استخوان ضعیف گشته و احتمال شکستگی بالا می رود.
پوکی استخوان بیماری شایعی است که سبب تضعیف استخوان می شود و شاید بی سبب نباشد که به آن بیماری خاموش قرن لقب داده اند. شاید بتوان گفت قسمتی از علائم پوکی استخوان عبارتند از درد مفاصل، مشکل در ایستادن و آسان شکستن استخوان می باشد ولی متاسفانه چون علامت خاص و مشخصی در این زمینه وجود ندارد انسان موقعی متوجه می شود که دچار ناراحتی مانند شکستگی استخوان گردیده باشد.
پوکی استخوان در همه نژادها رخ می دهد ولی معمولا در سفید پوستان و آسیایی ها بیشتر به چشم می خورد. کسانی که در معرض پوکی استخوان قرار دارند باید سنجش تراکم استخوان را جدی بگیرند. کسانی که بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند علاوه بر مسن بودن سابقه خانوادگی (برادر، خواهر، مادر، پدر دارای پوکی استخوان باشند) یا دارای جثه بسیار ضعیف باشند و یا کسانی که بیش از اندازه یا ممتد از داروهای کورتون استفاده کنند. به خصوص د بانوان بعد از یائسگی و یا یائسگی زودرس و یا کسانی که به طور ممتد از الكل استفاده می کنند و یا نوشابه های گازدار را بیش از اندازه مصرف می کنند بیشتر در معرض پوکی استخو قرار می گیرند.
در سال ۱۹۹۴ سازمان بهداشت جهانی WHO اطلاعاتی از سراسر دنیا در رابطه با سنجش تراکم استخوان و ریسک شکستگی استخوان در زنان یائسه انجام داد و جدول هایی در این زمینه منتشر نمود. تامین کلسیم و ورزش منظم می تواند این فرایند را به تاخیر بیندازد اگر بتوان هفته ای حداقل ۴ بار و هر بار ۳۰ دقیقه پیاده روی کرد. یا با مصرف نیم لیتر شیر در روز کلسیم بدن را تامین کرد، پوکی استخوان به تعویق خواهد افتاد. علاوه بر مطالب گفته شده کم تحرکی یکی از عوامل بروز پوکی استخوان است و با ورزش مداوم پوکی استخوان سیر نزولی پیدا می کند.
برگرفته از کتاب: آشنایی با دستگاه های پزشکی
نویسنده: محمد سرشار
نظرات کاربران